Хушекат — деҳаи бостонӣ бо таърихи беш аз 1400 сола

Деҳаи Хушекат яке аз маҳалҳои қадимии водии Зарафшон ба шумор меравад, ки дар Ҷамоати деҳоти Айнӣ, ноҳияи Айнӣ ҷойгир аст. Ин деҳа аз маркази ноҳия ва ҷамоат ҳамагӣ 6 км фосила дорад ва дар оғӯши табиати зебову кӯҳистони Тоҷикистон воқеъ аст. Бино ба маълумоти расмии соли 2025, дар деҳа 659 хоҷагӣ ва 3552 нафар сокини муқимӣ, ки аксарашон тоҷиконанд, умр ба сар мебаранд.

Хушекат таърихи беш аз 1400-сола дошта, аз асрҳои VII–VIII мелодӣ арзи вуҷуд дорад. Далели муҳим ва бебаҳс барои собит кардани таърихи қадимаи ин деҳа, пайдо шудани санадҳои куҳан дар ҷараёни кофтуковҳои археологӣ дар кӯҳи Муғ (деҳаи Қум) мебошад, ки соли 1963 ҳангоми ҳафриёт ёфт шуданд. Дар ин ҳуҷҷатҳои бо забони суғдӣ навишташуда, номи деҳа ҳамчун «Хшекат» ё «Хишекат» оварда шудааст.

Аз нигоҳи забоншиносӣ, номи Хушекат ду маънӣ дошта метавонад:

1. Аз забони форсии миёна: «Хуш» — хуб, хуш, зебо, ва «кат» — хона, шаҳрак, деҳа. Яъне «деҳаи зебо» ё «ҷойи хуш».

2. Аз суғдӣ: «Хшекат» маънои «шаҳри сафед» ё «поселкаи сафед» дорад, ки шояд ба намуди зоҳирии сангҳои сафеди маҳал ишора мекунад.

Ба таъбири дигар, Хушекат на танҳо як маҳалли аҳолинишин, балки як нишонаи таърихи зиндаи халқи тоҷик дар болооби Зарафшон аст.

Тагоби Хушекат — ганҷинаи табиӣ ва ободии зироаткорӣ

Як ҷузъи муҳими муҳити зист ва хоҷагии деҳа — Тагоби Хушекат мебошад, ки то нақби Шаҳристон идома меёбад. Ин мавзеъ бо обу ҳавои салқину мусоид, сарсабзӣ ва имконоти васеъи зироаткорӣ машҳур аст.

Дар гузашта дар зери деҳа нақби кӯчаки сангӣ мавҷуд буд, ки ҳам як ҷузъи меъмории мардумӣ ва ҳам шоҳраги нақлиётӣ ба ҳисоб мерафт. Баъдан, бо таҷдиди роҳи Душанбе–Чаноқ ва афзоиши ҳаракати воситаҳои нақлиёти бузургҳаҷм, лозим омад, ки ин нақб бардошта шавад.

Дар Дашти Хушекат, ки фароху замини ҳосилхез дорад, имкони кишти зироатҳои гуногун фароҳам аст. Ин дашт аз оби мангул ва пойгоҳи обкашии Варз (зиёда аз 250 га) обёрӣ мешавад. Ба шарти истифодаи самаранок, деҳа метавонад дар рушди соҳаи кишоварзӣ намуна шавад.

Дар рӯ ба рӯи деҳа кӯҳи Болхашаб ҷойгир аст, ки шоҳиди безаволи таърих буда, бо Ёдгориҳои болооби Зарафшон пайванди таърихӣ дорад.

Фарҳанг, урфу одат ва анъанаҳои мардумӣ

Сокинони Хушекат чун дигар мардуми тоҷик соҳиби фарҳанги ғанӣ, урфу одат ва анъанаҳои деринаанд. Дар деҳа ҷашнҳои миллӣ, аз қабили Наврӯз, Меҳргон ва Иди Қурбон бо тамоми шукӯҳу шаҳомат таҷлил мегарданд. Наврӯз дар Хушекат на танҳо ҷашни фасли баҳор, балки иди пайвандии наслҳо, меҳру муҳаббат ва эҳёи суннатҳои ниёгон аст.

Бозиҳои суннатӣ мисли гӯштин, бузкашӣ ва дорбозӣ то ҳол дар ҷашнҳо баргузор мешаванд. Маросимҳои туй, хонадоршавӣ, хатнасур ва дигар расму оинҳо бо садои рубобу доира ва рақсу оҳангҳои мардумӣ зеб дода мешаванд.

Ҳунарҳои мардумӣ ва зиндагии рӯзмарра

Дар Хушекат ҳунарҳои мардумӣ, аз ҷумла дӯзандагӣ, пардадузӣ, қолинбофӣ, чармгарӣ ва заргарӣ рушд ёфтааст. Занони маҳаллӣ бо ҳунари зебои гулдӯзӣ ва сӯзанидӯзӣ ном баровардаанд. Ин ҳунарҳо ба зиндагии рӯзмарраи мардум рӯҳи зебоӣ мебахшанд ва ҳамчун сарчашмаи даромад хизмат мекунанд.

Хушекат дар даврони Истиқлол

Дар даврони Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон деҳаи Хушекат низ мисли дигар гӯшаҳои кишвар шоҳиди ободонӣ ва навсозӣ гардидааст. Бо ташаббуси давлат ва саҳми фаъолонаи сокинон, роҳҳо таъмир шуда, инфрасохтор рушд ёфт. Мактабу муассисаҳои тиббӣ беҳтар гардиданд, дастрасӣ ба оби тоза ва нерӯи барқ таъмин шуд. Имрӯз Хушекат на танҳо як деҳаи таърихӣ, балки намунаи ҳамбастагӣ, меҳнатдӯстӣ ва фарҳанги ғании мардумони кӯҳистон аст, ки бо гузаштаи пурифтихор ва ояндаи умедбахш рӯ ба рушд дорад.

Хулоса, Хушекат — ин як ганҷинаи таърихӣ, фарҳангӣ ва табииест, ки дар дилу дидаи мардуми Айнӣ ҷойгоҳ дорад. Бо таърихи куҳан, анъанаҳои зебо ва рушд дар замони истиқлол, он намунаи як деҳаи зиндаи тоҷикон аст, ки ба оянда бо боварии комил менигарад.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор