Деҳаи Гузари Бод

Деҳаи Гузари Бод дар Ҷамоати деҳоти Рарзи ноҳияи Айнӣ, вилояти Суғд ҷойгир аст. Масофа то маркази ҷамоат 5 км, то маркази ноҳия 19 км мебошад ва роҳ мошингард аст. Ба сабаби макон ва иқлими он, ки бо насими ҳамешагӣ шуҳрат дорад, номи деҳа аз калимаҳои форсӣ-тоҷикӣ «гузар» — маънои роҳ, гузаргоҳ ва «бод» — боду ҳаво гирифта шудааст. Ин номгуй нишон медиҳад, ки ин мавзеъ бо шамолҳои тоза ва салқин маъруф аст. Бале, деҳаи Гузари Бод дар минтақаи кӯҳистон ҷойгир аст ва бо шамолҳои тоза ва салқин, ки ҳамешагӣ мевазанд, маъруф аст. Ин шамолҳо на танҳо ҳавои деҳаро тоза нигоҳ медоранд, балки барои боғдорӣ ва кишоварзӣ низ мусоидат мекунанд. Насими боғҳо ва дарахтон ба рушди сабзавот ва меваҳо кӯмак мерасонанд.

Бори аввал дар ҳуҷҷатҳои таърихӣ деҳаи Гузари Бод соли 1876 ва сипас соли 1904 ба қайд гирифта шудааст. Ин шаҳодат медиҳад, ки деҳа дар муддати тӯлонӣ макони аҳолии тоҷик ва маркази асосии кишоварзӣ буд.

Аҳолӣ ва иҷтимоъ

Аҳолии деҳа асосан тоҷикон мебошанд. Мардум дар гирду атрофи табиат ва боғҳо, дар зери ҳимояти шамолҳои тоза ва ҳавои тоза зиндагӣ мекунанд. Урфу одат ва расму анъанаҳои онҳо бар пояи меҳмондӯстӣ, эҳтироми падару модарон ва ҳифзи ҳунарҳои халқӣ ба наслҳои оянда ба мерос гузошта мешаванд. Ҳар як марҳалаи зиндагии аҳолӣ дар Гузари Бод бо расму ойинҳои худро мепайвандад. Аз таваллуд то никоҳ ва ҷашни Наврӯз, Иди Қурбон, мардум бо шодмонӣ ва эҳтиром ҷашн мегиранд.

Наврӯз — ҷашни бузурги баҳорӣ бо омодагии махсус, тайёр кардани хӯрокҳои миллӣ, сурудхонӣ ва рақсу бозӣ таҷлил мешавад. Иди Қурбон — ҳамчун ҷашни қурбонӣ бо аҳкоми исломӣ бо эҳтиром ва маросимҳои анъанавӣ таҷлил мешавад. Меҳмоннавозӣ — яке аз анъанаҳои гарми деҳа аст, ки меҳмонон бо меҳрубонӣ ва дастархони фаровон қабул мешаванд. Хӯрокҳои миллӣ ва чой дар хонаи ҳар як сокин омода мешаванд.

Ҳунарҳои мардумӣ

Дар Гузари Бод ҳунарҳои мардумӣ ба таври суннатӣ идома доранд ва мардум онро ҳамчун қисми фарҳанг ва ҳуввияти худ нигоҳ медоранд: -Гулдӯзӣ ва дӯхтани либосҳои миллӣ, занон бо маҳорати хоссе либосҳои зебо ва рангинро бо дӯхтани гулҳо ва нақшу нигорҳои миллӣ тайёр мекунанд. Қаламкашӣ ва рассомӣ — махсусан дар мавзӯъҳои табиат ва зиндагии деҳот. Суханварӣ ва шеърпардозӣ — мардум дар маросимҳои ҷашнӣ шеър мехонанд ва қиссаҳои таърихӣ нақл мекунанд.

Кишоварзӣ ва боғдорӣ

Боғдорӣ яке аз соҳаҳои асосии хоҷагиҳои маҳаллӣ буда, меваҳои гуногун, аз ҷумла себ, олу, нок ва анор парвариш карда мешавад. Ҳамчунин сабзавоткорӣ ва ғаллакорӣ низ ба андозаи зарурӣ рушд кардааст. Чорводорӣ низ дар байни аҳолӣ хеле маъмул аст ва барои таъмини ғизои худ ва бозор аҳамияти калон дорад.

Иқтисоди деҳаи Гузари Бод асосан бар кишоварзӣ, боғдорӣ, чорводорӣ, сабзавоткорӣ ва ғаллакорӣ асос ёфтааст. Заминҳои обӣ аз сойи Испағн, ки соли 1989 бо ташаббуси сарвари хоҷагӣ Ҳикматулло Қудратов ба истифода дода шудааст, обёрӣ карда мешаванд. Дар деҳа хоҷагиҳои хурди деҳқонӣ фаъолият мекунанд, ки дар рушди иқтисод ва фаровонии зиндагии аҳолӣ нақши муҳимеро мебозанд.

Дар деҳа мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, бунгоҳи тиббӣ, китобхона, масҷиди панҷвақта, чойхона-фароғатгоҳи «Кони Зар», осиёби хусусӣ ва нуқтаҳои савдои хусусӣ фаъолият доранд. Бо кӯмаки мақомоти иҷроияи маҳаллии ноҳия ва саҳми сокинон, се истгоҳ барои мусофирон ва сартарошхона сохта шуда, ба истифода дода шудаанд, ки сатҳи хизматрасонӣ ва зиндагии аҳолиро беҳтар кардааст.

Маданият, урфу одат ва ҳунарҳои мардумӣ

Мардум дар Гузари Бод ҳунарҳои анъанавӣ, аз ҷумла дӯхтани либосҳои миллӣ, чӯбкорӣ, гулдӯзӣ ва ҳунарҳои дигарро ҳифз ва рушд медиҳанд. Идҳо ва ҷашнҳои миллӣ бо шукӯҳу шаҳомати хоса ҷашн гирифта мешаванд.

Бо вуҷуди шароити кӯҳистон ва душвориҳои замон, мардум дар ободонии деҳа ва нигоҳ доштани муомилаи хуб бо ҳамдигар кӯшиш мекунанд. Меҳмоннавозӣ ва эҳтироми меҳмонон анъанаи доимии сокинони деҳа мебошад.

Шахсиятҳои маъруфи деҳа

Аз байни мардуми Гузари Бод нафарони номвар ба вуҷуд омадаанд, ки дар бахшҳои мухталиф, аз ҷумла илми ҳуқуқ, санъат ва кишоварзӣ, хизматҳои арзанда кардаанд. Аз ҷумла доктори илмҳои ҳуқуқ Раҳмонқул Шарифзода, Ҳунарпешаи халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон Хосияти Зарафшонӣ, нависанда Султон Мерган ва олими соҳаи кишоварзӣ Ниёзмаҳмад Норов ба ин қатор шомиланд.

Манотиқи таърихӣ ва маънавӣ

Дар маркази деҳа марқади Хоҷа Бибӣ Сомеа ҷойгир аст, ки барои мардум як зиёратгоҳи муҳими маънавӣ мебошад. Ин макон барои аҳли деҳа рамзи покӣ ва ҳифзи анъанаҳо ва эътиқоди динии онҳо маҳсуб мешавад.

Меҳмондорӣ ва зиндагии ҷамъиятӣ

Дар деҳаи Гузари Бод мардуми меҳмоннавоз ва ҷамъиятӣ зиндагӣ мекунанд. Омодагии онҳо ба меҳмонон ва нигоҳдории ҳусни муносибат намунаи беҳтарини фарҳанги тоҷикӣ мебошад. Дар деҳа клубҳо ва чойхонаҳо вуҷуд доранд, ки макони ҷамъомади ҷавонон ва пирони деҳа мебошанд. Ин ҷойҳо барои муколамаи иҷтимоӣ, омӯхтани ҳунарҳо ва гузаронидани чорабиниҳои фарҳангӣ хизмат мекунанд.

Ободонии деҳа ва дастовардҳои Истиқлол

Бо ба даст овардани Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, сокинони деҳаи Гузари Бод бо эҳсоси масъулият ва рӯҳияи созандагӣ ба ободонии маҳал пардохтаанд.Бо кӯмаки мақомоти иҷроия ва саҳми аҳолӣ сохтмони истгоҳҳо, сартарошхона ва дигар иншоотҳои хизматрасонӣ роҳандозӣ шудааст. Ин иқдомҳо барои беҳтар намудани сатҳи зиндагӣ ва хизматрасонии аҳолӣ мусоидат мекунанд.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор