Вешканд — маҳалли сабзу зебои халқи меҳнатқарини тоҷик

Дар доманаи кӯҳҳои баланду осмонбӯси Зарафшону Туркистон, дар соҳили зебои дарёи Зарафшон, деҳаи бостонии Вешканд чун марвари қиматбаҳо дар хоки Тоҷикистони азиз медурахшад. Ин деҳа бо табиати нодир, таърихи ҳазорсола, мардумони бофарҳанг ва меҳнатдӯст, фазои осоиштаву меҳмоннавозӣ ном баровардааст.

Макони зебо ва табиати дилнишин

Вешканд дар баландии 800 метр аз сатҳи баҳр ҷойгир буда, дар сари роҳи мошингарди Панҷакент — Айнӣ — Душанбе қарор дорад. Ин макони сабзу хуррам, бо ҳавои софу тоза, чашмасорҳои равон ва кӯҳҳои атроф, ки ба монанди сипари табиӣ деҳаро иҳота кардаанд, ба ҳар як меҳмон оромишу шодиро эҳдо мекунад.

Дар қисмати ҷануби деҳа рӯди мусаффои Зарафшон ҷорӣ аст, ки бо садои нозуки мавҷҳояш ба гӯши ҳар роҳгузар суруди умеду зиндагӣ мехонад. Аз ин рӯд ва инчунин аз дарёчаҳои Мадм ва Вешканд заминҳои кишоварзии деҳа обёрӣ мешаванд.

Таърих ва мероси ниёгон

Вешканд аз деҳаҳои куҳан ва таърихии водии Зарафшон маҳсуб меёбад. Тибқи маъхазҳои таърихӣ, таърихи ин деҳа ба асри V рост меояд. Шоҳиди ин таърихи бузург Қалъаи Ниёз аст, ки дар маркази деҳа қарор дорад ва дар замонҳои қадим ҳокимнишин будааст.

Ҳамчунин, мавзеъҳои зиёратие чун мақбараи Хоҷаи Ҳаким, Хоҷаи Ғоиб, Хоҷаи Доғ ва Хоҷаи Абубакри Бирён то имрӯз побарҷо мондаанд ва макони зиёрати сокинон ва меҳмонони зиёде ҳастанд. Ин нишонаҳои таърихӣ ифтихори фарҳангӣ ва маънавии мардум мебошанд.

Мардум ва фарҳанги миллӣ

Сокинони Вешканд, ки имрӯз шумораашон беш аз 1500 нафар аст, ҳама тоҷикони бофарҳанг, меҳмоннавоз ва аҳли илм ҳастанд. Ин мардум дар ҳама давру замон фарзандони номбардори Ватанро ба камол расонидаанд — аз деҳқони ростқавл то муаллимону табибон, аз хизматчиёни давлатӣ то муҳофизони Ватан.

Дар деҳа Муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии №24, маркази саломатӣ, китобхона, клуби фарҳангӣ, чойхона, нуқтаҳои хидматрасонӣ, 7 нуқтаи савдои хусусӣ, сартарошхона ва дигар муассисаҳо фаъолият мекунанд, ки ба баланд шудани сатҳи зиндагии мардум мусоидат менамоянд.

Дар деҳа масҷиди панҷвақта вуҷуд дорад, ки таърихи он ба асрҳои XV–XVII мерасад. Он нишонаи равшани пайванди мардум ба илму маърифат, дин, маънавиёт ва суннатҳои неки миллӣ мебошад.

Шуғл ва пешрафтҳо

Вешканд макони кишоварзони асил ва чорводорони пуртаҷриба аст. Мардум, новобаста аз синну сол, ба меҳнат одат кардаанд. Дар деҳа боғдорӣ, махсусан боғи зардолу, ғаллакорӣ, сабзавоткорӣ, чорводорӣ ва кирмакпарварӣ, яъне парвариши кирмаки пилла соҳаҳои асосии шуғл мебошанд. Ин заҳмати пок ва аҳлона самараи фаровон медиҳад.

Ҳамзамон, дар деҳа Хоҷагии деҳқонии ҷамоавии «Вешканд» фаъол аст, ки ба рушди деҳот ва иқтисоди маҳаллӣ саҳми арзанда мегузорад.

Истиқлоли давлатӣ — оғози боз як боби нав

Баъди ба даст овардани Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вешканд симои дигар гирифт. Мактабу роҳҳо, муассисаи тиббӣ, муассисаҳои фарҳангӣ ва дигар инфрасохторҳо аз нав бунёд ё таъмиру тармим шуданд. Имрӯз деҳа ба як гӯшаи обод, зебо ва рушдёфтаи кишвар табдил ёфтааст.

Ҳукумати маҳаллӣ ва худи сокинон бо ҳамдигар дар ҳамкорӣ ба корҳои созандагиву бунёдкорӣ камари ҳиммат баста, Вешкандро рӯ ба рӯшноиву пешрафт мебаранд.

Мероси фарҳангӣ ва анъанавӣ

Мардум дар ин ҷо то ҳол идҳо ва ҷашнвораҳои миллӣ чун Наврӯз, Меҳргон, Сада, Рамазон, Қурбон, тӯйу маъракаҳо, бо риояи расму оинҳои гузашта таҷлил мекунанд. Либосҳои миллӣ, сурудҳои мардумӣ, рақсу наво ва таомҳои анъанавӣ палав, қурутоб, оши бурида, шӯрбо ва ғайра ҳанӯз ҳам аз рӯзгори мардум ҷудо нашудаанд.

Ҳунармандони маҳаллӣ бо гаҳворасозӣ, қуроқдӯзӣ, қолинбофӣ, чакандӯзӣ ва дигар ҳунарҳои мардумӣ машғул буда, фарҳанги асили тоҷикиро зинда медоранд.

Хулоса, Вешканд — деҳаест, ки таърихро эҳсос мекунӣ ва бо табиаташ мафтун мешавӣ. Ин макони покизаву обод, бо мардуми меҳнатдӯст, фарзандони ватанпарвар ва фарҳанги воло, намунаи рӯшани Тоҷикистони муосир аст.

Ҳар касе, ки рӯзе ба Вешканд сафар кунад, на танҳо зебоии табиат, балки самимияти мардумро ҳам эҳсос хоҳад кард. Вешканд — гӯшаи сабзи меҳру муҳаббат, макони рӯшноии маърифат ва шоҳид бар таърихи куҳанбунёди миллати тоҷик аст.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор