САЙРОН – ДЕҲАИ КУҲИСТОНӢ БО ТАЪРИХИ БОСТОНӢ ВА ТАБИАТИ ШУКУФО

Сайрон — деҳаи хурд ва зебоманзари кӯҳистонӣ дар ҳудуди Ҷамоати деҳоти Рарзи ноҳияи Айнӣ, воқеъ дар вилояти Суғд мебошад.

Этимологияи ном

Сайрон аз калимаи «Сайр» ( саёҳат) ва суффикси -он (нишондиҳандаи ҷамъи замонӣ ва маконӣ) таркиб ёфтааст. Аз ҷиҳати маъно, Сайрон — маънои “ҷойи сайру гашту гардиш”-ро дорад. Ин ном бо табиати зебои деҳа ва фазои ороми он ҳамоҳангӣ дорад, ки онро воқеан макони саёҳату истироҳат месозад.

Иқтисодиёт ва шуғли мардум

Сокинони Сайрон дар шароити кӯҳистонӣ зиндагӣ карда, бо меҳнати ҳалол ва заҳмати шабонарӯзӣ рӯзгори худро пеш мебаранд. Самтҳои асосии шуғл чунинанд:

Чорводорӣ

Сокинон ба парвариши чорвои калони шохдор, гӯсфанду буз машғуланд. Ҳосили шир, гӯшт ва пашм ба истифодаи худӣ ва фурӯш дар бозорҳо меравад.

Зироатпарварӣ

Бо вуҷуди кӯҳистонӣ будани маҳал, мардум дар заминҳои обёришаванда — ки бо оби дарёи Сайрон обёрӣ мешаванд — зироатҳои асосӣ мепарваранд: гандум, ҷав, картошка, сабзавот.

Тамокукорӣ

Пештар дар деҳа парвариши тамоку як шуғли маъмули хоҷагиҳо буд, ки он барои эҳтиёҷоти саноати вилоят таъмин мешуд.

Табиати деҳа

Сайрон бо табиати зебо ва ҳавои поку беғубораш машҳур аст. Кӯҳҳои сабзу бӯйафкан, чашмаҳои оби мусаффо, гулу гиёҳҳои шифобахш ва оромии руҳу равон ин деҳаро ба як гӯшаи биҳиштосо табдил додааст. Табиат дар ҳар фасл рангу рӯйи дигар мегирад — баҳор бо гули лола ва нилуфар, тобистон бо сабзазорҳо, тирамоҳ бо меваҳои пухта, ва зимистон бо барфи сафеди ором.

Урфу одат ва анъанаҳои мардумӣ

Мардуми Сайрон анъанаҳои бостониро аз насл ба насл мегузаронанд:

Дар маъракаҳо ва идҳо расму оинҳои миллиро риоя мекунанд. Тӯйҳо бо рақсу суруд, гӯшти сар ва ош палав баргузор мешаванд. Меҳмондӯстӣ — як сифати хоси сокинон аст. Ҳар меҳмонро бо сидқан пазироӣ мекунанд. Мардони рӯзгордида, пирони хирадманд — ҳамчун сутуни маънавии деҳа шинохта мешаванд.

Ҷашнҳои миллӣ ва мардумӣ

Наврӯз — бо ободонии хонаҳо, тоза кардани гулгаштҳо, пухтани суманак ва баргузории чорабиниҳои фарҳангӣ таҷлил мешавад. Меҳргон, Иди Қурбон, Рамазон дар муҳити диниву фарҳангӣ, бо эҳтироми арзишҳои миллӣ ҷашн гирифта мешаванд.

Ҳаёти кӯҳистонӣ

Зиндагӣ дар кӯҳистон душвор, вале пуршараф аст. Мардум барои ҳар порча замин ва ҳар қатра об меҳнат мекунанд. Аз хурдӣ ба кӯдакон ҳунар ва меҳнат омӯзонда мешавад. Мактаби зиндагии кӯҳистон фарзандонро боқуввату пойдору ватанпарвар ба камол мерасонад.

Инфрасохтор

Дар деҳаи Сайрон як мағоза фаъолият мекунад. Дар солҳои охир, бо дастгирии ҳукумати маҳаллӣ ва соҳибкорони саховатманд, иқдомҳо барои таъмиру таҷдиди роҳҳо, беҳтар намудани шароити зист ва хизматрасониҳо рӯ ба афзоиш аст.

Хулоса

Сайрон — як гӯшаи хурди кӯҳистонии Тоҷикистон, ки бо табиати зебо, мардумони бофарҳанг ва урфу одатҳои бостониаш намунаи зиндаи ҳаёти тоҷикони кӯҳистон мебошад. Деҳа дар баробари нигоҳ доштани анъанаҳои аҷдодӣ, имрӯз ба сӯи рушд ва ободӣ қадамҳои устувор мегузорад.

Ҳар як порча санг, ҳар як қатра об ва ҳар як чеҳраи меҳрубони Сайрон арзиши баланд дорад. Ин деҳа на танҳо макони зист, балки порае аз таърихи зиндаи миллат аст.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор