ДАРҒ — ГАҲВОРИ ТАЪРИХ ВА ФАРҲАНГИ ТОҶИКОН

Дар қалби кӯҳҳои баланду сабзи водии Зарафшон деҳаи куҳанбунёди Дарғ чун ганҷи зинда аз таъриху фарҳанги ниёгон то имрӯз нур меафшонад. Ин деҳа аз зеботарин мавзеъҳои ҷамоати деҳоти Шамтучи ноҳияи Айнӣ буда, бо урфу одат, табиат, меҳнату ҳунар ва шахсиятҳои маъруфаш шинохта шудааст.

Асари таърих ва решаҳои қадим

Тавре муҳаққиқ Мунаввари Сафар дар асари арзишманди худ «Дарғ дар масири таърих» менависад, ин русто таърихи тӯлонии чандҳазорсола дорад. Ӯ мегӯяд: -Дарғ дар сарчашмаҳои бостонӣ чун зодгоҳи паёмбари ориёиҳо — Зардушт зикр шудааст. Осори сангнигораву сангнавиштаҳои қадима, ки дар қабристони деҳа ёфт шудаанд, таърихи беш аз 1300 сола доранд.

Бино ба ривоятҳои мардумӣ, номи «Дарғ» решаи забонии ориёӣ дошта, маънои “даргоҳ” ё “манзили муқаддас”-ро ифода мекунад. Маҳз ҳамин эҳсоси муқаддасият дар миёни сокинон сабаб шудааст, ки дар деҳа зиёратгоҳҳои зиёде боқӣ мондаанд — Хоҷа Музлим, Хоҷаи Ғор, Хоҷаи Сабзпӯш, Хоҷа Абдураҳмони Ғозӣ ва, пеш аз ҳама, Қадамҷои Ҳазрати Мулло, ки зиёда аз 500 сол умр дорад.

Зиёратгоҳи Ҳазрати Мулло, ки дар домани деҳа ҷойгир аст, имрӯз бо меъмории шарқӣ, гумбази хиштчин, айвонҳои мунаққаш ва манораи 16-метрааш ба яке аз рамзҳои маънавии Дарғ табдил ёфтааст. Ин макони муқаддас аз се давраи таъмир (солҳои 60-ум, 90-ум ва 2014) гузашта, бо ташаббуси устоёни маҳаллӣ ва соҳибкорон таҷдид ёфтааст.

Кишоварзӣ ва зиндагии кӯҳистонӣ

Мардумони деҳаи Дарғ аз қадим бо меҳнати ҳалол ва зиракии деҳқонӣ маъруф будаанд. Аз сабаби ҷойгиршавии деҳа дар нишебии кӯҳ, заминҳои киштӣ маҳдуд, вале серҳосиланд. Шуғли асосии сокинон — зироаткорӣ, боғдорӣ, чорводорӣ ва занбӯриасалпарварӣ мебошад.

Аз обҳои чашмаҳо ва сойҳои кӯҳӣ барои обёрии заминҳо истифода бурда, бо усулҳои анъанавии обтақсимкунӣ заминҳоро зироат мекунанд. Боғҳои себу олуча, зардолу ва чормағз, ҳамчунин картошкаи кӯҳии Дарғ дар бозорҳои водии Зарафшон шуҳрат доранд.

Чорводорӣ, махсусан нигаҳдории гӯсфанд ва буз, қисми муҳими зиндагии мардумро ташкил медиҳад. Дар мавзеъҳои тобистона — овулҳои Мунҷг, Чӯпондара, Мулкӣ, Боғистонак ва дигар мавзеъҳо чорво чаронда, маҳсулоти ширӣ ва гӯштӣ истеҳсол мекунанд.

Ҳунарҳои мардумӣ — пайванд бо таърих

Дарғ дар замони Истиқлол ба маркази эҳёи ҳунарҳои мардумӣ табдил ёфтааст. Дар деҳа сехҳои қолинбофӣ, гилембофӣ ва коркарди мева амал мекунанд, ки бо дастгирии соҳибкорони маҳаллӣ таъсис ёфтаанд.

Ҳунари чӯбтарошӣ, зардӯзӣ, кулолгарӣ ва кандакорӣ дар хонаҳои устоҳои маҳаллӣ то ҳол зинда аст. Ҳар як усто анъанаҳои падаронашро идома дода, бо шаклҳои шарқии нақшу нигор ороиш меафзояд.

Наврӯз — ойини покиву ваҳдат

Наврӯз дар Дарғ ҳамеша ҷашни муқаддасу хос будааст. Тайи садсолаҳо ин ҷашн бо расму оинҳои беназир таҷлил мегардид, ки то имрӯз қисман ҳифз шудаанд.

Як ҳафта қабл аз Наврӯз расми «хонатаконӣ» баргузор мешавад — хонаҳоро мешӯянд, гилемҳоро офтоб медиҳанд, ҳавлӣ пок мешавад. Субҳи рӯзи Наврӯз дар гузашта расми «забҳи хуруси офтоб» вуҷуд дошт: бо тулӯи нахустин офтоб хурусе қурбонӣ карда мешуд ва кӯдакон бо овози “Наврӯз омад!” мардумро шод мегардониданд.

Бозии бода (ресмонбозии занон), расми алофпарак (пешвоз бо оташ), чоршанбеи охир ва зиёрати қабрҳо низ аз анъанаҳои қадиманд, ки бо мазмуни поксозии рӯҳонӣ ва иттиҳоди оилавӣ анҷом мешуданд.

Имрӯз ҳам, ҳар баҳор, Наврӯз дар майдони Парчами давлатии деҳаи Дарғ бо намоишҳои ҳунарҳои мардумӣ, рақсу суруд ва намоиши суннатии тӯй таҷлил мегардад.

Мактабдорӣ ва маърифат

Мардумони Дарғ аз қадим ба илму дониш таваҷҷуҳи хоса доштанд. Тибқи манобеи таърихӣ, ҳанӯз то давраи инқилоби Октябр дар деҳа мактаби масҷидӣ амал мекард, ки Ҳазрати Мулло дар он ба шогирдон илму адаб меомӯзониданд.

Имрӯз дар деҳа МТМУ №5 фаъолият дорад, ки бо ташаббуси хатмкунандагон ва соҳибкорон пурра азнавсозӣ шуда, дар он маркази инкишофи кӯдакон барои синни томактабӣ таъсис ёфтааст.

Даврони Истиқлол — замони навсозӣ ва ободӣ

Бо ташаббуси Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва дастгирии мақомоти иҷроия, деҳаи Дарғ дар давраи Истиқлол симои нав гирифт. Дар зарфи 34 соли соҳибистиқлолӣ ин ҷо роҳҳо таъмир, биноҳои маъмурӣ ва муассисаҳои иҷтимоӣ навсозӣ шуданд.

Солҳои охир бо дастгирии соҳибкорон ва аҳолӣ хонаҳои фарҳанг, сехҳои ҳунарҳои мардумӣ, маркази хизматрасонӣ ва нуқтаҳои савдо бунёд ёфтаанд.

Чорабиниҳои бахшида ба 34-солагии Истиқлоли давлатӣ, ки бо иштироки Раиси ноҳия Равшан Раҳимзода баргузор гардиданд, бозгӯи ваҳдат ва рушду эҳёи маънавии деҳа буданд. Дар он намоиши театрикунонидаи тӯйи суннатӣ, маҳсулоти кишоварзӣ, ҳунарҳои мардумӣ ва барномаҳои фарҳангӣ ба мардуми деҳа рӯҳияи идона бахшиданд.

Рӯҳ ва хислати мардум

Мардуми Дарғ бо меҳмондорӣ, лаҳҷаи хоси гуфтор, забони пуршеър ва одоби худ аз дигар деҳоти водӣ фарқ доранд. Меҳрубонӣ, покназарӣ, эҳтироми калонсолон ва кӯмак ба ҳамдигар қоидаи зиндагии ҳаррӯзаи онҳост.

Онҳо дар тӯли таърих ҳамеша ба дифоъ аз Ватан, ободии зодгоҳ ва ҳифзи арзишҳои миллӣ омода буданд.

Хулоса, Дарғ — на танҳо як деҳаи кӯҳистонӣ, балки як пора аз таърихи зиндаи миллат аст. Ин ҷо анъана бо навоварӣ, гузашта бо оянда пайванд дорад. Дар масири Истиқлол ин русто мисли дигар гӯшаҳои Тоҷикистони азиз рӯ ба рушд ниҳода, ба як намунаи ҳамзистии фарҳанг, меҳнат ва худшиносии миллӣ табдил ёфтааст.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор