Деҳаи Работ — ганҷи кӯҳистони Зарафшон

Ҷойгиршавӣ ва аҳамияти таърихӣ

Деҳаи Работ яке аз деҳаҳои кӯҳистонии бостонии водии Зарафшон ба шумор меравад, ки имрӯз дар ҳудуди Ҷамоати деҳоти Анзоби ноҳияи Айнӣ (собиқ ноҳияи Захматобод) ҷойгир аст. Масофа аз маркази ҷамоат — Анзоб 4 километр ва аз маркази ноҳия — Айнӣ 31 километрро ташкил медиҳад.

Ин маҳали зебо дар домани кӯҳҳои сарбафалаккаши водии Зарафшон, дар соҳили рӯди шӯхоби Анзоб, ҷой гирифтааст ва бо табиати нотакрор, ҳавои соф ва мардуми меҳнатқарини худ маъруф мебошад.

Аввалин ёдоварии таърихии деҳаи Работ ба миёнаи асри XIX рост меояд. Соли 1842 муҳандиси рус Г. Богословский дар асари худ «Записке о долине Зеравшана и горах ее окружающих» номи ин деҳаро зикр кардааст. Ӯ онро ба шакли «Вайработ» қайд намудааст, ки ба эҳтимоли зиёд аз ибораи маҳаллӣ «вай Работ» («ин ҷо Работ аст») сарчашма гирифтааст. Баъдан, дар соли 1904, дар «Списке населённых мест Самаркандской области» номи деҳа боз зикр гардидааст, ки шаҳодати мавҷудияти пойдори он мебошад.

Этимологияи ном ва аҳамияти таърихӣ

Номи «Работ» (ё Рабат, Равот) решаи арабӣ ва форсӣ дорад ва маънояш «қалъаи марзӣ», «каравонсарай», «постгоҳи муҳофизатӣ» ё «пешшаҳр» мебошад. Дар асрҳои миёна чунин маҳалҳо дар роҳҳои савдо ва марзҳои дифоӣ бунёд мегардиданд. Аз ин рӯ, метавон тахмин кард, ки Работ дар гузашта ҳамчун истгоҳи саёҳон ва тоҷирон, инчунин ҷойгоҳи муҳофизони роҳҳои Зарафшон хизмат мекард.

Дар давраҳои минбаъда, бо рушди аҳолӣ ва фаъолияти кишоварзӣ, Работ тадриҷан ба як деҳаи пойдор табдил ёфт ва то нимаи асри XX яке аз марказҳои маъмурии ноҳия ба ҳисоб мерафт.

Тағйироти маъмурӣ — соли 1951

Тибқи Фармони аз 29 сентябри соли 1951, мувофиқи қарори Кумитаи иҷроияи Шӯрои депутатҳои меҳнаткашони вилояти Ленинобод, ба тақсимоти маъмурӣ-ҳудудии ноҳияи Захматобод як қатор тағйирот ворид карда шуд.

Бар асоси ин қарор, Совети қишлоқи Работ мақомашро аз даст дод, ва қишлоқҳои дар таркиби он буда ба дигар ҷамоатҳо ҳамроҳ карда шуданд:

* Қишлоқҳои Работ ва Ғабируд ба Совети қишлоқи Анзоб дохил гардиданд;

* Қишлоқҳои Дижик, мавзеи Искандаркӯл, Махшевад, Нарвад, Сараток ва Хайронбед ба Совети қишлоқи Пасруд ҳамроҳ шуданд.

Ҳамзамон, Совети қишлоқи Пасруд ба Совети қишлоқи Фондарё тағйири ном дода шуда, маркази маъмурии он дар қишлоқи Пинён муқаррар гардида буд.

То он замон Работ на танҳо як деҳаи маъруф, балки маркази маъмурии собиқи ҷамоат низ ба ҳисоб мерафт.

Аҳолӣ ва рӯзгори имрӯза

Имрӯз дар деҳаи Работ тақрибан 349 нафар аҳолӣ дар 69 хоҷагӣ зиндагӣ доранд. Сокинони он асосан тоҷикон буда, анъанаҳои қадимӣ, меҳнатдӯстӣ ва ҳамдигарёриро бо самимият ҳифз мекунанд.

Кишоварзӣ ва чорводорӣ пояи иқтисоди деҳаро ташкил медиҳад. Дар заминҳои кӯҳдоманӣ ва нишеб мардум бо заҳмати зиёд гандум, ҷав, картошка, лӯбиё ва сабзавоти гуногун мепарваранд. Боғҳои пурмеваи себ, зардолу, чормағз ва тут манзараи деҳаро зеб медиҳанд.

Фолклор, ҳунарҳои мардумӣ ва суннатҳо

Занону духтарони деҳа ҳунарҳои суннатӣ —дӯзандагӣ, гилембофӣ, чакандӯзӣ ва бофандагиро то имрӯз нигоҳ доштаанд. Мардон бошанд, дар сохтмони хонаҳои сангину гилӣ бо сақфҳои чӯбӣ ва боми хишти хом, зебоии табиии кӯҳистонро таҷассум мекунанд.

Дар деҳа расми қадимаи ҳашар — ёрии якдигар дар корҳои саҳроӣ ва ҷамъоварии ҳосил ҳанӯз зинда аст. Идҳои Наврӯз, Меҳргон, Иди Рамазон ва Иди Қурбон бо шукӯҳ ва шодии мардумона ҷашн гирифта мешаванд.

Табиати нотакрор ва зебоии кӯҳистон

Табиати Работ бо кӯҳҳои сабзу гулпӯш, чашмаҳои соф, ҳавои тоза ва чарогоҳҳои фаровон машҳур аст. Дар баҳор кӯҳдоманҳо бо лола ва гулу гиёҳҳои рангоранг оро меёбанд, дар тобистон боғҳо меваи шаҳдбор медиҳанд, дар тирамоҳ рангҳои табиат ҳусни афсонавӣ меофаранд, ва зимистон сафедии барф ба деҳа зебоии хос мебахшад.

Хулоса, деҳаи Работ — на танҳо як маҳали кӯҳистонӣ, балки гӯшаи таърихӣ ва фарҳангии водии Зарафшон аст. Таърихи чандсадсолаи он, нақши собиқаш ҳамчун маркази ҷамоат ва табиати нотакрораш Работро ба осорхонаи зиндаи таърихи мардумони кӯҳистон табдил додааст.

Работ то имрӯз рамзи устуворӣ, меҳнатдӯстӣ ва фарҳанги зиндаи тоҷикони кӯҳистон боқӣ мондааст.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор