Деҳаи Пишанза (Pishanza) яке аз деҳоти қадимӣ, дурдаст ва баландкӯҳи Ҷамоати деҳоти Анзоби ноҳияи Айнӣ ба шумор меравад. Он дар доманаи қаторкӯҳҳои пуразамати Зарафшон, дар дараи зебои Фон, дар самти рости деҳаи Ремон ҷой гирифтааст.
Ин деҳа бо табиати нотакрор, анъанаҳои ғании мардумӣ ва таърихи қадимаш шинохта аст.
Маънои номи “Пишанза”
Дар байни мардум ду фарзия бештар роиҷ аст:
1. Калимаи «Пишанза» аз решаи кӯҳнаи суғдӣ ва ё форсии қадим бармеояд. «Пиш» маънои “пеш, муқаддам” ва “анза” — шакли тағйирёфтаи калимаи “анзаҳ” (ҷой, манзил) мебошад. Аз ин рӯ, Пишанза маънои “манзили пешин”, “ҷои муқаддам” ё “манзили боло” дорад.
2. Бархе таърихшиносон бар ин назаранд, ки «Пишанза» аз вожаи «пеш аз анза» (яъне деҳае, ки пештар аз дигарон бунёд ёфтааст) гирифта шудааст.
Таърихи пайдоиш
Тибқи ривоятҳои мардумӣ ва таҳқиқоти маҳаллӣ, Пишанза аз асрҳои миёна вуҷуд доштааст. Заминҳои он дар давраҳои қадим ба ҳайати Фалғар — яке аз марказҳои маъруфи фарҳангии водии Зарафшон дохил мешуданд.
Аз рӯи маълумоти таърихӣ, ин мавзеъ яке аз роҳҳои кӯҳистонии байни Бутамон ва дараи Фон будааст.
Баъзе сарчашмаҳои маҳаллӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки Пишанза дар гузашта зери таъсири фарҳанги яғнобӣ қарор дошта, мардумаш забону суннатҳои қадимии кӯҳистони Фалғарро ҳифз кардаанд.
География ва ҷойгиршавӣ
Баландӣ аз сатҳи баҳр: тақрибан 2 300–2 400 метр
Масофа то маркази ҷамоат (Анзоб): 7 км
Масофа то маркази ноҳия (Айнӣ): 42 км
Пишанза дар манзараи тамошобоби кӯҳҳо ҷой гирифтааст ва аввалин нурҳои офтобро дар байни қаторкӯҳҳои Зарафшон пешвоз мегирад. Аз болои деҳа дарёчаҳои кӯҳӣ ҷорӣ мешаванд, ки оби мусаффо ва сард доранд.
Обҳои рӯдхонаҳо ва манбаъҳои табиӣ
Дар ҳавзаи Пишанза 5 ҷӯйбор ва рӯдхонаи кӯтоҳ мавҷуд аст, ки дар маҷмӯъ 11 км дарозӣ доранд.
Табиату иқлим
Ҳавои деҳа тозаву соф, тобистон мӯътадил ва зимистон сард аст. Дар гирду атрофи он дарахтони зардолу, себ, олуча ва бодом мерӯянд. Ҳайвоноти нодир — монанди гӯсфанди кӯҳӣ (архар), бузи кӯҳӣ (теке), рубоҳ, бабри барфӣ, уқоб ва кабк дар доманаҳои он вомехӯранд.
Зиндагии мардум ва анъанаҳо
Мардумони Пишанза аз қадимулайём бо чорводорӣ, боғдорӣ ва кишоварзӣ машғуланд. Дар айни ҳол низ ин соҳаҳо асоси зиндагии онҳо мебошанд.
Онҳо анъанаҳои суннатии Тиргон, Меҳргон, Сада, Наврӯз, Рамазон ва Қурбон-ро бо шукӯҳу эҳтиром таҷлил мекунанд. Либосҳои миллӣ, хонаҳои сангину гилин, дастурхонҳои пур аз маҳсулоти худӣ — ҳама нишонаи фарҳанги ғании кӯҳистониён аст.
Писандии сайёҳон ва зебоии манзара
Деҳаи Пишанза бо табиати нотакрор ва оромии кӯҳӣ барои сайёҳон ҷолиби диққат аст. Аз ин ҷо манзараи биҳиштосои дараи Фон, қуллаҳои осмонбӯси Зарафшон ва обшорҳои мусаффо ба назар мерасанд.
Ин мавзеъ метавонад ба як нуқтаи рушди туризми кӯҳӣ ва экотуризм табдил ёбад.
Пишанза — деҳаи меҳнатдӯст, созанда ва ободкорон аст. Мардумонаш ба мисли қуллаҳои кӯҳ устувор, ба мисли рӯдхонаҳои Фон поку софдил ва ба мисли замини кӯҳистонашон сахткор мебошанд.
Онҳо таърихи худро эҳтиром мекунанд ва дар нигоҳдории муҳити зист саҳми арзанда доранд.
Пишанза — ин танҳо як деҳаи кӯҳӣ нест. Ин қалбест дар миёни қуллаҳои Зарафшон, ки дар он таърих, фарҳанг, меҳнат ва муҳаббати инсонӣ ҳамнаво шудаанд.
Ин деҳа баёнгари рӯҳи ҳақиқии мардуми кӯҳистон аст — устувор, меҳрубон ва ватанпарвар.
Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор
и ещё 7
Все реакции:
Шавкат Дустов, Abduvosit Shonazarov и ещё 58
