Деҳаи Саратоқ (Саратоғ)

Деҳаи Саратоқ (форсӣ-тоҷикӣ: Сари Таг – “оғози пастӣ, ибтидои доманакӯҳ”) яке аз деҳоти қадимтарин ва зебоманзари ҷамоати деҳоти Фондарёи ноҳияи Айнӣ, вилояти Суғд ба шумор меравад. Дар байни қаторкӯҳҳои баланду пурҳашамати силсилаи Ҳисор ҷойгир буда, дар баландии наздик ба кӯли машҳури Искандаркӯл воқеъ аст.

Саратоқ аз зумраи маҳалҳое мебошад, ки таърихи чандинҳазорсола дорад. Аввалин зикри ин мавзеъ ба асри VIII рост меояд. Дар “мугские документы” номи деҳаи Сари Таг ба сифати воҳиди маъмурии замони ҳукмронии подшоҳи суғдӣ Деваштич ёд шудааст. Дар ҳамин давра фрамандар (ҳоким)-и деҳа Утта буд, ки ба Деваштич тобеият дошт. Ин далел собит месозад, ки деҳа ҳанӯз беш аз 13 аср қабл вуҷуд доштааст ва номи он то имрӯз бетағйир боқӣ мондааст.

Дар давраи шомилшавии ин сарзамин ба ҳудуди Русияи подшоҳӣ (асри XIX – аввали XX), Саратоқ дар ҳайати воҳиди маъмурии Туркистон, вилоят (области) Самарқанд, уезди Самарқанд, участкаи Панҷакент, волости Панҷакент, ҷамъияти деҳқонии Рабат зикр мешавад. (М.М. Вирский, Список населенных мест Самаркандской области, 1906).

Деҳаи Саратоқ дар доманаи кӯҳҳои баланд, дар соҳили дарёи Хучпашвар ҷойгир аст. Аз Саратоқ то маркази ҷамоат 32 км, то маркази ноҳия – 70 км.

Сокинони деҳа аз замонҳои қадим ба чорводорӣ ва зироаткорӣ машғуланд. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ — ғаллакорӣ, картошкакорӣ, сабзавотпарварӣ ва чорводорӣ мебошанд. Заминҳо аз дарёи Хучпашвар обёрӣ мешаванд.

Дар замони шӯравӣ корҳои геологӣ ва таҷрибаҳои илмӣ дар ин мавзеъ гузаронида мешуданд.

Айни замон дар наздикии деҳа, дар мавзеи Кончочи, корхонаи бузурги саноатии ҶСП “ТАЛКО Голд” фаъолият дорад, ки қисми зиёди аҳолии маҳаллиро бо ҷои кор ва маоши хуб таъмин менамояд.

Саратоқ яке аз мавзеъҳои зебо ва серташрифи сайёҳист. Табиат ва манзараҳои инҷо — кӯҳҳои сабз, ҷангалзорони анбӯҳ, сойҳои шаффоф ва ҳавои мусаффо — онро ба як нуқтаи нотакрори экотуризм табдил додаанд. Мавзеҳои Чилдухтарон ва Овулҳои Саратоқ ҳамчун ҷойҳои диданбоб ва афсонавӣ миёни сайёҳон шуҳрат доранд.

Мардумони Саратоқ анъанаҳои меҳмоннавозӣ, ҳунарҳои мардумӣ ва урфу одатҳои қадимии худро то имрӯз ҳифз намудаанд. Идҳои миллӣ ва мардумӣ — Наврӯз, Меҳргон, Сада, Тиргон, Рамазон ва Қурбон — дар ин деҳа бо шукуҳу шаҳомати хоса таҷлил мегарданд.

Аксарияти сокинон тоҷикон мебошанд.

Хулоса, деҳаи Саратоқ бо таърихи қадима, табиати нотакрор ва мардумони меҳнатдӯсту меҳмоннавозаш намунаи зиндаи фарҳанги куҳани суғдиён буда, имрӯз низ ҳамчун як маркази хурди сайёҳӣ ва иқтисодӣ дар домани кӯҳҳои Фон фаъолона рушд дорад.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор