ДЕҲАИ ПИНЁН – ВОРИСИ ТАЪРИХ

Ҷойгиршавӣ ва маълумоти умумӣ

Пинён — яке аз деҳаҳои куҳистонии зебо ва қадимии ҷамоати деҳоти Фондарё, ноҳияи Айнӣ, вилояти Суғд мебошад. Деҳа дар домани кӯҳҳои баланд, дар дараи зебоманзари Аловиддин, дар баландии тахминан 2200–2300 метр аз сатҳи баҳр ҷойгир аст.

То маркази ҷамоат (деҳаи Фондарё) – 6 км

То маркази ноҳия (шаҳраки Айнӣ) – 24 км

Этимологияи ном

Номи «Пинён» эҳтимол аз решаи суғдӣ ё форсии қадим гирифта шуда, шаклҳои қадимаи он дар ҳуҷҷатҳои асри VIII ҳамчун Пиньянъ (Pinyan) ёд шудааст.

Пешбинии маъноии ном метавонад аз калимаи “пинён” — маънои “ҷои пинҳон”, “деҳаи зери кӯҳ” ё “паноҳгоҳ” дошта бошад. Ба далели ҷойгиршавии деҳа дар дараи танг ва аз ду тараф кӯҳ иҳота будан, ин маъно комилан мантиқӣ менамояд.

Таърихи ташаккул

Аввалин ёдоварӣ аз деҳаи Пинён дар манбаи расмии русии М. М. Вирский (1906) омадааст:

«Пиньянъ — деҳа в Пасрутском сельском обществе, Искандеровской волости, Пенджикентского участка Самаркандского уезда Самаркандской области».

Ин далолат медиҳад, ки Пинён ҳадди ақал аз охири асри XIX вуҷуд дошта, ҳамчун як маркази хурди зироаткорӣ ва чорводорӣ шинохта мешуд.

Тибқи ривоятҳои мардумӣ, сокинони аввалин аз деҳаҳои кӯҳии Фалғар ва Бутамон ба ин ҷо кӯч баста, заминҳои обӣ ва чарогоҳҳоро бунёд намудаанд.

Аҳолии деҳа ҳамагӣ тоҷикон мебошанд. Зиндагии мардум ба зираткорӣ, чорводорӣ, боғдорӣ ва асалпарварӣ вобаста аст.

Зиндагии иҷтимоӣ ва фарҳангӣ

Дар деҳа Мактаби таҳсилоти миёнаи умумии №50, хонаи саломатӣ, мағозаҳо, муассисаҳои фарҳангӣ, масҷид ва майдончаи варзишӣ амал мекунанд.

Бахшида ба Иди ҷавонон бо ташаббуси ҷавонони деҳа пули одамгузар пурра азнавсозӣ шуда, бо иштироки раиси ноҳия Равшан Раҳимзода ифтитоҳ гардид.

Ҳамчунин майдончаи муосири варзишӣ бо дастгирии мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳия таъсис ёфт, ки дар баландкуҳҳо як навоварии муҳими иҷтимоӣ ба ҳисоб меравад.

Дар Пинён тамоми идҳои миллӣ ва мардумӣ — Наврӯз, Сада, Меҳргон, Тиргон, инчунин идҳои динӣ — Рамазон ва Қурбон бо шукуҳу шаҳомати хоса таҷлил мегарданд.

Ҳунар ва урфу одат

Сокинони Пинён мардумони меҳмондӯст ва ҳунарманданд. Дар деҳа устоҳои чӯбкор, сангтарош, дӯзанда, ҷомадӯз ва оҳангар то ҳол анъанаҳои бобоиро нигоҳ медоранд.

Ҳунарҳои мардумӣ ва урфу одати қадим — аз қабили арӯсии суннатӣ, рақсу оҳангҳои фолклорӣ, оши «наскӣ» ва «паловак»-и кӯҳӣ, то имрӯз зиндаанд.

Табиат ва иқлим

Пинён дар ҳавзаи кӯҳии дараи Аловиддин ҷойгир аст. Дарёҳои кӯҳии соф аз болои деҳа мегузаранд.

Табиат сабзу зебо, иқлим салқин ва ҳаво тоза аст. Дар атрофи деҳа гиёҳҳои шифобахш, аз қабили зира, иссоп, чойкуҳӣ, исландия ва инчунин ҳайвоноти нодир, мисли бузи кӯҳӣ, морҳои кӯҳӣ, қалмоча, паррандаҳои кӯҳӣ зиндагӣ доранд.

Даврони Истиқлоли давлатӣ

Дар солҳои Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пинён ба куллӣ симои худро тағйир дод:

сохтмони пули нав,

бунёди майдончаи варзишӣ,

таъмири мактаб ва роҳҳо,

ободонии кӯчаҳо бо дастгирии мақомоти маҳаллӣ ва соҳибкорони ватандӯст.

Ин ҳама далолат бар он доранд, ки деҳа рӯ ба рушд дорад ва ҷавонони он дар корҳои ҷамъиятӣ фаъолона иштирок мекунанд.

Хулоса, деҳаи Пинён намунаи возеҳи ҳамзистии таърих ва табиат аст. Аз як тараф решаҳои он ба давраи подшоҳии Сомониён ва фарҳанги суғдӣ мепайвандад, аз ҷониби дигар, рушду ободонии он дар даврони Истиқлол ҷилои тоза гирифтааст.

Пинён — гӯшае аз Фону Фалғари куҳан, ки бо табиати афсонавӣ, мардумони меҳнаткаш ва таърихи қадимии худ арзанда аст, ки номи он дар саҳифаҳои таърихи водии Зарафшон бо ифтихор сабт гардад.

Шамсиддин Халифаев, рӯзноманигор